Communicatie
Het nieuws over de diagnose kanker bij een geliefde kan overweldigend zijn. Je voelt je misschien onzeker over hoe je moet reageren, wat je moet zeggen en hoe je het beste kunt helpen. Maar één ding is zeker: jouw steun is van onschatbare waarde voor de persoon die getroffen is door deze ziekte.
Wat vind je hier?
In dit eerste deel bieden we inzicht en tips voor het omgaan met de situatie vanaf het moment van de diagnose. Je leest tips over hoe je het ijs kunt breken en de communicatie open kunt houden. We benadrukken het belang van het blijven zien van de persoon achter de ziekte en hoe je kunt focussen op hun behoeften. Daarnaast delen we praktische suggesties voor het tonen van je steun en hoe je het contact kunt onderhouden na de diagnose.
Het is onze hoop dat deze informatie je zal helpen om met begrip, medeleven en daadkracht deel te nemen aan de zorg voor je geliefde met kanker.
In contact blijven met elkaar: als naaste, vriend of familie
“Ik werkte, ik ging naar hun huis en dan gingen papa en ik in de garage of in de tuin zitten. Soms niets zeggen, dan weer wel. Op een gegeven moment is hij beginnen vragen in wat ik geloof en vertelde hij waar hij in geloofde. Hij wou toch altijd horen, hoe ik het zag. Dat gesprek kwam eigenlijk wekelijks opnieuw terug. Wij konden lachen en zeveren, maar we kwamen nooit tot het punt om ‘ik hou van u’ tegen elkaar te zeggen. Ik heb hem dan een brief geschreven met daarin alles wat ik niet gezegd kreeg. Vanaf toen waren onze babbels heel anders."
Communicatie kan op alle mogelijke manieren. Door een simpele sms te sturen. Door uren samen te huilen. Door samen stil te zijn. Door een klein kneepje geven in elkaars hand terwijl je elkaars hand vasthoudt en de kracht er niet is om te praten.
Stap 1: je hoort als mantelzorger voor het eerst over de diagnose kanker
Bron: Stichting tegen kanker
Wanneer je hoort dat een vriend(in), kennis of collega getroffen is door kanker, weet je niet altijd wat te zeggen of te doen. Je voelt je onzeker over de “gepaste” uiting: woorden schieten soms tekort en vaak besluipt je het gevoel dat alles wat je zegt mogelijk anders of ronduit verkeerd kan worden opgevat.
De neiging om de persoon te ontwijken of contact te vermijden kan hierdoor groot worden. Veel getuigenissen van kankerpatiënten leren ons echter dat gesteund worden door een sociaal netwerk net bijzonder goed is voor het psychosociaal welzijn en het herstelproces.
Het warme gevoel er niet alleen voor te staan, maar te kunnen terugvallen op de praktische hulp, een luisterend oor of de steunende schouder van anderen is vaak zeer belangrijk.
Omtrent algemene “tips” rond communicatie willen we graag enkele punten aanhalen:
Soms is praten moeilijk. Kanker is een zware diagnose en plaatst ons voor existentiële thema’s en levensvragen. Vaak vind je de “juiste” woorden niet en voel je je ongemakkelijk. Het is geen schande om letterlijk aan je vriend(in) toe te geven dat je niet goed weet wat te zeggen. Ogenschijnlijke onverschilligheid kan juist heel zwaar aankomen.
Reduceer de persoon niet tot de ziekte of het patiënt-zijn. Vertrek vanuit de vertrouwensband die jullie vroeger hadden. Veel “patiënten” getuigen hoe belangrijk het voor hen is om nog steeds gezien te worden als de vriend(in), collega, partner, moeder, buurman, wielertoerist,… van voor de diagnose. Luisterden jullie samen naar muziek? Gingen jullie samen wandelen? Blijf dat dan vooral ook doen.
Verdraai de focus in gesprekken en ga vooral uit van wat de ander aan je kwijt wil en nood aan heeft. Soms komt de grootste steun vanuit het stilzwijgend meeleven en is “enkel” een kalme aanwezigheid en empathisch luisteren nodig.
Je kan de persoon ook al wat steun bieden door gewoon te laten weten dat je aan hem/haar denkt, bijvoorbeeld door een kaartje of een berichtje.
Stap 2: Contact onderhouden
Vaak worden personen bij de kankerdiagnose overladen met schouderklopjes en hoopgevende woorden, maar blijft duurzaam contact uit. Hierdoor kan de persoon geïsoleerd raken, des te meer als hij/zij door de ziekte niet meer kan werken of als de intense vermoeidheid door zware behandelingen begint door te wegen.
Goedbedoelde boodschappen zoals “laat maar weten als je iets nodig hebt” of “bel maar als ik iets kan doen” slaan vaak de bal mis, omdat ze het initiatief bij de patiënt leggen en het voor velen net moeilijk is om hulp in te roepen. Informeer daarom regelmatig zelf. Regelmatig een teken van leven geven, houdt de deur open voor een gesprek wanneer hij/zij daar nood aan heeft.
Door vermoeidheid is de kwaliteit van een bezoek bovendien belangrijker dan de duur ervan.
Meer dan woorden
Naast een luisterend oor en steunende schouder biedt concrete, praktische hulp ook veel verlichting. Ook hier laat je vage boodschappen best achterwege en formuleer je je hulp zo praktisch mogelijk.
Concrete voorstellen worden vaak als echter en meer betrokken ervaren. Geef bijvoorbeeld aan dat jij de kinderen dinsdag na school naar de sportles zal brengen of maak een ovenschotel klaar zodat de persoon of diens partner niet zelf hoeft te koken of boodschappen te doen.
Het vage “Laat gerust weten wat ik kan doen om te helpen” kan je hierbij vervangen door “Ik kom deze week een lekkere maaltijd brengen. Welke dag past je best?”
Lees via deze link een artikel uit Goed Gevoel over hetzelfde thema
- Handel natuurlijk. Vermijd overdreven vrolijkheid of ernst; blijf gewoon jezelf.
- Blijf spontaan. Plan niet van tevoren wat je gaat zeggen; stem af op de situatie.
- Matig met cadeaus en aandacht. Vermijd overdrijving.
- Vraag hoe de persoon zich voelt zonder druk te leggen. Luister en laat ruimte voor stilte als dat nodig is.
- Luister actief. Soms is luisteren voldoende; je hoeft niet altijd te praten.
- Respecteer privacy. Niet iedereen wil over de ziekte praten.
- Beheers de tijd. Geef de volle aandacht, maar blijf niet te lang.
- Deel persoonlijke verhalen als dat gevraagd wordt, vermijd negativiteit en zelfbeklag.
- Zie de persoon, niet alleen de ziekte. Praat over andere interesses en toon begrip.
- Vermijd medisch advies en blijf voorzichtig optimistisch; respecteer gevoeligheden.
- Lachen helpt. Een gedeelde lach of traan kan opluchten.
- Toon begrip en respect voor veranderingen in het gedrag door de ziekte.
- Als iemand moe is, toon begrip voor verminderde energie.
- Wees eerlijk. Geef aan als je het lastig vindt om te praten of om op bezoek te gaan.
- Kies andere communicatiemiddelen. Een kaart, e-mail of berichtje kan ook steun bieden.
- Erken het ongemakkelijke gevoel. Zeg bijvoorbeeld: ‘Ik weet niet goed wat te zeggen, maar ik denk aan je.’
In contact blijven met elkaar: als partners
Wat zeg je wel of niet? Waarover kunnen jullie het samen hebben? Ga je zware gesprekken uit de weg? Baken je er een welbepaalde tijd voor af? Is het oké om gewoon over koetjes, kalfjes en het weer te praten?
Een ding is zeker: blijf communiceren. Nog liever slechte communicatie en de bal eens mis slaan, dan geen communicatie. En ruimte voor stilte. Alleen of met twee, een moment met een gouden randje.
Algemene tips
Als partner van een palliatieve kankerpatiënt speel je een cruciale rol in hun zorg en welzijn. Hier zijn enkele specifieke tips om de communicatie met je geliefde te verbeteren tijdens deze uitdagende tijd.
Zorg ervoor dat je partner zich veilig voelt om openlijk met je te communiceren. Laat hen weten dat je er bent om te luisteren en te ondersteunen, ongeacht wat ze te zeggen hebben.
Begrijp dat je partner mogelijk moeite heeft met het uiten van hun emoties of gedachten. Wees geduldig en blijf beschikbaar voor gesprekken wanneer zij er klaar voor zijn.
Probeer niet te raden wat je partner denkt of voelt. Stel in plaats daarvan open vragen en moedig hen aan om hun gedachten en gevoelens met je te delen.
Probeer je in te leven in de situatie van je partner en begrijp hoe zij zich voelen. Laat hen weten dat je hun gevoelens erkent en dat je er bent om hen te ondersteunen, wat er ook gebeurt.
Soms kan het gewoon aanwezig zijn naast je partner zonder woorden al veel betekenen. Wees comfortabel met momenten van stilte en laat hen weten dat ze niet per se iets hoeven te zeggen.
Wees voorzichtig met kritiek of advies, vooral als je partner gewoon behoefte heeft aan een luisterend oor. Laat hen weten dat je er bent om te ondersteunen, niet om te oordelen.
Naast emotionele steun, is het ook belangrijk om praktische zaken te bespreken, zoals medische afspraken, medicatie en dagelijkse routines. Houd open communicatielijnen voor deze zaken.
Vergeet niet om ook voor jezelf te zorgen tijdens deze zorgperiode. Neem regelmatig de tijd om te ontspannen en je eigen emoties te verwerken, zodat je er optimaal kunt zijn voor je partner.
Door deze tips toe te passen, kun je de communicatie met je partner verbeteren en een sterke, ondersteunende band behouden tijdens de uitdagingen van palliatieve zorg voor kanker.
Specifieke tips
Maar naast wat tips om met elkaar in gesprek te blijven, zijn er andere grote veranderingen aan de gang in jullie relatie. Denk ondermeer aan:
- De andere rolverdeling in jullie relatie
- Veranderingen bij je partner
- Verschil in emoties tussen jou en je partner
- Verschillende manieren van verwerken
- Te weinig tijd hebben voor elkaar
- Stemmingswisselingen
- Niet gezien of gehoord worden
je vindt heel wat informatie op www.kanker.nl
Hulp nodig?
Ga langs bij professionals
Dacht je al eens aan relatietherapie? Gingen jullie al eens samen naar de oncoloog of naar de maatschappelijk werker of psycholoog in het ziekenhuis? Ze zijn er ook om jullie samen tips te geven.
Wist je dat er verschillende inloophuizen zijn in Vlaanderen? Meer informatie bij het themablok Palliatieve zorg, VZP en LEZ.
Kanker heeft een enorme impact op de persoon die ziek is, maar heeft ook een onmiskenbare invloed op het leven van de naaste.
Elkaar (terug)vinden als partners: Houd me vast-training
In samenwerking met het Leuvens Kankerinstituut organiseert EFT-België (Emotionally Focused Therapy) een Houd Me Vast training voor koppels die getroffen worden door kanker.
De partnerrelatie speelt een belangrijke rol in het omgaan met kanker. Koppels die zich veilig verbonden voelen met elkaar, kunnen zich beter aanpassen aan de veranderingen die kanker met zich meebrengt en elkaar emotioneel ondersteunen. Ze ervaren ook minder negatieve gevoelens zoals angst en hopeloosheid, en beschikken over meer emotionele veerkracht.
Houd Me Vast gaat in op de emotionele noden van koppels bij wie kanker in de relatie kwam. De training heeft als doel partners te ondersteunen in het veiliger en sterker maken van hun relatie, wat bijdraagt aan het versterken van hun emotionele veerkracht in het omgaan met deze levensbedreigende ziekte.
Deze training is warm aanbevolen voor koppels die …
- Getroffen worden door kanker en waarbij de ziekte centraal staat in de beleving van hun relatie en verbinding met elkaar.
- Hun relatie willen beschermen tegen de extra uitdagingen die kanker met zich meebrengt.
- Behoefte voelen aan tijd en ruimte voor hun relatie en om te spreken over de impact van de ziekte op hun onderlinge verbinding.
- Weer (meer) partners willen kunnen zijn voor elkaar.
- Diepgaander willen begrijpen hoe ze op een positieve manier kunnen omgaan met onderlinge spanningen en gevoelens van afstand.
Communicatie met de (huis)arts
Als mantelzorger van een palliatieve kankerpatiënt speel je een cruciale rol in het zorgproces, en een goede communicatie met de arts is essentieel. Hier zijn enkele tips om de communicatie met de arts vlot te laten verlopen:
Maak vooraf een lijstje met vragen en zorgen die je wilt bespreken tijdens het consult. Dit helpt je om niets belangrijks te vergeten en om de tijd van de arts efficiënt te benutten.
Luister aandachtig naar wat de arts te zeggen heeft en stel gerichte vragen om eventuele onduidelijkheden te verduidelijken. Laat de arts merken dat je zijn of haar advies waardeert en begrijpt.
Deel alle relevante informatie over de toestand van de patiënt en eventuele veranderingen in symptomen of bijwerkingen van medicatie. Openheid en eerlijkheid bevorderen een effectieve communicatie en zorgen ervoor dat de arts een volledig beeld heeft van de situatie.
Aarzel niet om vragen te stellen als iets niet duidelijk is of als je meer informatie nodig hebt. Vraag bijvoorbeeld naar behandelingsmogelijkheden, bijwerkingen van medicatie of prognoses. Een goede arts zal graag de tijd nemen om je vragen te beantwoorden en je gerust te stellen.
Vertrouw op de kennis en ervaring van de arts en respecteer zijn of haar aanbevelingen en beslissingen. Als je het ergens niet mee eens bent, bespreek dit dan op een respectvolle manier en zoek samen naar een oplossing.
Geef aan welke zorgen of behoeften je hebt als mantelzorger en vraag om ondersteuning indien nodig. Dit kan variëren van praktische hulp tot emotionele ondersteuning of informatie over beschikbare hulpbronnen voor mantelzorgers.
Vraag de arts om aanvullende informatie of brochures over de diagnose, behandelingsopties en ondersteuningsmogelijkheden voor patiënten en mantelzorgers. Dit kan helpen om de communicatie te versterken en om je beter voor te bereiden op de zorgtaken.
Door deze tips toe te passen, kun je de communicatie met de arts verbeteren en een waardevolle partner worden in het zorgteam voor je geliefde met palliatieve kanker.
Seksualiteit bij koppels
Klik door naar themablok welzijn en zelfzorg